tabula

Een leeg doek, een ruwe steen, een onbeschreven blad, dat is waar een kunstenaar doorgaans mee begint. Je zou het een tabula rasa kunnen noemen, al wordt dat begrip vaak gereserveerd voor de filosofische idee van de mens die als onbeschreven blad geboren zou worden. Dat was althans nog het denkbeeld van Aristoteles en later ook van onder anderen John Locke. Tegenwoordig is de visie in dit nature-nurture-debat een andere.
De letterlijke betekenis van tabula rasa is echter een ‘gladgemaakt wastafeltje’ (Van Dale). Het Genootschap Onze Taal schrijft hierover:

Tabula rasa is een Latijnse woordgroep die letterlijk ‘uitgewist/schoongeveegd schrijfplankje’ betekent. In de tijd van de oude Romeinen werd er vaak geschreven op plankjes die met een laagje was bedekt waren. Je kon het geschrevene eenvoudig uitwissen als je het plankje opnieuw wilde gebruiken. Je had dan wat in het Nederlands vaak een schone lei of een onbeschreven blad wordt genoemd; net als tabula rasa worden deze uitdrukkingen vooral in figuurlijke zin gebruikt.
Tabula betekende in het klassiek Latijn in het algemeen ‘plank, plaat’; een specifiekere betekenis was ‘schrijfplankje’. Het woord leeft in het Nederlands voort als tafel. Het woord rasa is de vrouwelijke vorm van het voltooid deelwoord van radere, ‘wegkrabben, uitwissen’.

Van Dale:

Het zal geen verbazing wekken dat de Vijfhoekkunstroute niet de eerste is voor wie dit thema tot de verbeelding spreekt. In de muziek is er natuurlijk het welbekende Tabula rasa van Arvo Pärt uit 1977, maar ook Water Lily Acoustics (wie kent ze niet?) en Einstürzende Neubauten kozen voor deze titel.

Op Netflix is momenteel de Vlaamse thrillerserie Tabula rasa te bekijken:

En uiteraard laat ook de schilderkunst zich niet onbetuigd, getuige dit schilderij van de Spanjaard Diego Tirigall:

Ten slotte de literatuur. Daarin zijn vele boeken met deze titel te vinden. Dit is er één van: